Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçeklehandan bir düzen değildir. Ahbaplık, maşer içinde insanların gerçekten ne davrandıklarını değil, ne davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Hak kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene terk etmek, toplumsal ömürın gerçekleşmesini uydurmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin mukabilsına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, muhakkak doğruca kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer içinde insanların reviş ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her zaman mümkündür. “İşte ahbaplık, ölümlü davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tertibat, bir bütündür.” İnsan-ölümlü, ölümlü-tabiat ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence altına düzenınmasıdır. Ahbaplık, adamlık seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birsonsuz kuruntu ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, maşer sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak belirten mütalaalerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun eş iyiliğini uydurmak maksadıyla konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, doğru ve seçimın kâffesidür. Henüz geniş bir tanılamamıyla ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal evetşamma düzenidir. Ahbaplık Kelime Valörı Ahbaplık kelimesi Arapça “doğru” kökünden gelir ve doğru kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “doğru” kelimesinin çoğyüce “beddua’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na için ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mealında da kullanılır. Uygulayım Valörı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu derunin hala doyurucu bir tanılamam binalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Mukannen bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) sargılanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi içinde çizgi olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri mevzu vadi kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun mirlıca madun dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mutluluk tarafından güvenceye düzenınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Ahbaplık kuralları ölümlü davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun porte hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle benzeri nitelikteki birlik durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık vadiında yaptırım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları hapsetmek derunin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve mangır cezaları; temel hukukunda siyasetten men, parti yama; mevhibe hukukunda mevhibe ve gümrüksüzçılık cezaları üzere değiştirilmiş ahbaplık dallarında değiştirilmiş yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut politik mütalaaleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşamma düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun toplumsal ömürı düzenleyip insanların barış ve emniyet içinde bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Muhaliflanması) Hukukun uygulama amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile maşer içinde yaşayan insanların, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun binasından meydana gelen gereksinimlerinı mukabillamaya çdüzenışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni ömürın çizgi gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun katıksız binasına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına müsait sürdürmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de sadıkdır; hesaplı gereksinimlara uymalı ve onları mukabillamalıdır. 3. Hak Ahbaplık bu fonksiyonu ile belli bir tertip altına aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak sahih kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanılamamıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sürdürmek üzere iki değiştirilmiş anlamda kullanılır. Hak haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mealında kişisel bir özelliği deyimler. özlük her zaman haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni uçlanmak yolunda durmadan ve değişçilikmez bir çaba gösterir. İşte bu reviş ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk peritonı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık vadiında hukuki porte olarak hanek konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Topluluk derunindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini derunermiş kurallar birlikü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve almak yerinde bulunduğuna için, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir porte niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir maşer düzenini derunerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; ister bulunan düzeni muhafaza etmek, gerekse onu değişçiliktirmeyi meşrulaştırmak derunin her zaman adalete mirvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta mukabilmıza yerleşmiş ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık mealında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan ahbaplık düzenlerinin namına müsait olup olmadığı açısından bir porte ve kıymetlendirme ölçüsü olur. Yeniden bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve zararlı mukabillıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra içinde olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Normal olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşamma uyacak, hem de bu toplumsal ömürın barış içinde sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çdüzenışacaktır.